Co to jest ogród sensoryczny?

Ogrodem sensorycznym nazywamy przestrzeń krajobrazową, którą odkrywamy za pomocą zmysłów takich jak:

  • Wzrok
  • Słuch
  • Węch
  • Smak
  • Dotyk

Ogrody te tworzone są dla osób niepełnosprawnych jak i zdrowych. W takich ogrodach w odbiorze otaczającej nas przestrzeni zaangażowane są wszystkie zmysły człowieka. Są to jednak przestrzenie krajobrazowe w których skupione są w szczególności zmysły inne niż wzrok. Poprzez to specjalne działanie osoby pozbawione danego zmysłu, mogą swobodnie odczuć i wyobrazić sobie dany krajobraz. Bo to właśnie również dzięki zmysłom możemy lepiej poznać świat przyrody. Ogród sensoryczny bowiem pełni funkcję zarówno terapii jak i nauki.

HORTITERAPIA – TERAPIA OGRODNICZA, CZYLI STYMUACJA 5 ZMYSŁÓW

ZMYSŁ WZROKU: Dzięki niemu możemy podziwiać przestrzeń krajobrazową. Jak się zmienia, jaką ma formę w danym okresie – wiosennym, letnim, jesiennym czy zimowym. Każda z pór roku charakteryzuje się różnorodnymi kolorami, które dominują nad innymi. Wiosną możemy zaobserwować młode, jasnozielone liście drzew i krzewów oraz charakterystyczne kolory cebulowych kwiatów. Latem ogród jest w pełni życia, dlatego możemy zobaczyć różnorodne kolory przyrody. Jesienią dominują intensywne czerwienie, brązy, pomarańcze oraz żółcienie. Zimowy ogród pokryty jest białą pierzyną, przez którą przebijają brązowe gałęzie drzew i krzewów oraz zielone liście roślinności iglastej. Wzrok pozwala nam odczuć ogrom (lub minimalizm) przestrzeni, w której się znajdujemy, odbiera nie tylko kolor zmieniającej się wraz z porami roku przyrody ale także poprzez pokrój i kształt, nie tylko form naturalnych wpływa całościowo na nasze postrzeganie otoczenia.

ZMYSŁ SŁUCHU: Szum wiatru, wody, śpiew ptaków, spadające jesienią liście, chrzęst różnorodnej nawierzchni pod nogami. Te oraz wiele podobnych czynników działa na nasz zmysł słuchu. Ogrody dźwiękowe tworzone są tak, aby odgłosy przyrody były intensywne oraz korzystnie oddziaływały na nasze odczucia. W ogrodzie skoncentrowanym na zmyśle słuchu można uwzględnić dźwięki wynikające ze specjalnie projektowanych instrumentów, takich jak: bębny, garnki, struny czy też dzwony. Wykorzystanie elementów dźwiękowych w ogrodach to idealne rozwiązanie dla stworzenia miejsca zabaw dla dzieci.

ZMYSŁ WĘCHU: Ogrody wykorzystujące zapachy roślinności, uznawane są za najpopularniejsze przestrzenie krajobrazowe. Projektując, oraz zakładając ogrody zapachowe, należy wziąć pod uwagę roślinność, która dominuje swą aprobującą wonią zapachową. Klasycznym rozwiązaniem dla ogrodów zapachowych jest wykorzystanie roślinności bylinowej oraz pospolitych ziół. Ciekawym aspektem w ogrodach zapachowych jest stosowanie roślinności, która odstrasza swoją wonią komary oraz inne ogrodowe szkodniki. Są to rośliny chętnie stosowane z uwagi na to, iż nie mają przykrego zapachu odczuwalnego dla ludzi. Ogrody zapachowe wpływają pozytywnie na nasze samopoczucie. Z wymienionych powodów warto wykreować miejsce, gdzie można odpocząć, zrelaksować się oraz zapomnieć o troskach życia codziennego. W odpowiednio zaprojektowanym ogrodzie zapachu człowiek może korzystać z dobrodziejstw swojego rodzaju domowej aromaterapii.

Roślinność o intensywnym zapachu:

  • Róża
  • Lilia
  • Lawenda
  • Tymianek
  • Szałwia
  • Rozmaryn
  • Konwalia
  • Naparstnica
  • Glicynia
  • Lubczyk ogrodowy
  • Bazylia
  • Mięta

Roślinność odstraszająca owady:

  • Plektrantus (Komarzyca)
  • Geranium
  • Pelargonia
  • Lawenda
  • Koper włoski
  • Kocimiętka
  • Surmia
  • Bodziszek

ZMYSŁ SMAKU: Ogrody nie muszą być przepełnione tylko roślinnością zapachową. Flora rodząca jadalne owoce jest doskonała atrakcją dzieci jak i dorosłych. Urokliwe, owocowe kompozycje możemy tworzyć za pomocą drzew, krzewów, pnączy oraz bylin. Ich pokroje stanowczo różnią się, dlatego warto zaprojektować strefę o rozmaitym stopniu wysokości. Strefa ta powinna być podzielona na sektory warzywne oraz owocowe. W ogrodach sensorycznych ciekawym rozwiązaniem byłoby umiejscowienie szklarni, w której ludzie mogliby zaopiekować się posadzoną tam roślinnością. Należy jednak pamiętać, aby do posadzonych roślin utworzyć komfortowe i łatwe dojście z każdej strony. Oprócz wszystkim dobrze znanych owoców jak jabłka oraz maliny ciekawym pomysłem jest wprowadzenie ogrodniczych nowości np. żółtych malin, malinojeżyn, drzew typu balerina lub roślin owocowych mało spotykanych o owocach jadalnych np. akinidia, jagoda kamczadzka, amelanhier, kasztan jadalny, dereń jadalny, morwa i wiele innych.

Drzewa owocowe:

  • Jabłonie
  • Grusze
  • Wiśnie
  • Śliwy
  • Czereśnie
  • Brzoskwinie
  • Morele
  • Nektaryny
  • Orzechy

Krzewy owocowe:

  • Agrest
  • Aronia
  • Borówka
  • Jagoda
  • Porzeczka
  • Malina
  • Morwa
  • Jeżyna

Pnącza owocowe:

  • Actinidia
  • Cytryniec
  • Winorośl

Byliny jadalne:

  • Truskawka
  • Poziomka
  • Mięta
  • Tymianek
  • Melisa
  • Lubczyk
  • Rozmaryn
  • Modrak

Kwiaty jadalne:

  • Stokrotka pospolita
  • Mniszek lekarski
  • Bratek ogrodowy
  • Nagietek lekarski
  • Kwiaty cukini
  • Kwiaty bzu czarnego
  • Kwiaty lawendy wąskolistnej
  • Kwiaty róży

ZMYSŁ DOTYKU: Dotyk pozwala nam na poznanie świata. Dzięki niemu jesteśmy w stanie wyobrazić przestrzeń nie używając wzroku. Posługując się dotykiem możemy stwierdzić z jakim przedmiotem mamy do czynienia, określić jego kształt, fakturę, wielkość, ciężar oraz jego temperaturę. Pobudzenie tego zmysłu daje nam odczucie spokoju, szczęścia, relaksu czy też bezpieczeństwa. Dlatego w ogrodach sensorycznych dana strefa relaksacyjna jest bardzo ważna. Symulacje dotykowe mają największe znaczenie dla osób z dyfuzją wzrokową. Osoby te odbierają świat za pomocą tylko tego zmysłu. Ogród jest przepełniony zróżnicowanymi fakturami liści, owoców, kwiatów oraz kory drzew. Za pomocą dotyku możemy odróżnić również z jakiego materiału stworzona jest nawierzchnia oraz czy zostało zastosowane w ogrodzie źródło wody. Rośliny emanują zdrową energią. Pospolite buki poprawiają krążenie, wysokie, smukłe brzozy sprawiają, iż człowiek staje się spokojniejszy natomiast potężne wierzby poprawiają samopoczucie a dęby wzmacniają organizm. Ludzie kochają przytulać się do drzew, emitują one korzystne dla zdrowia dodatnie jony.

Dla kogo przeznaczony jest ogród zmysłów?

Ogród zmysłów przeznaczony jest dla ludzi w różnym wieku. Dzieci, młodzież, dorośli jak i seniorzy mogą w danej przestrzeni publicznej znaleźć odpowiednie miejsce na odpoczynek, rekreację, zabawę oraz naukę. Należy pamiętać, iż dana przestrzeń intensywnie oddziałuje na zmysły, dlatego też głównymi odbiorcami są ludzie chorzy, poruszający się na wózku inwalidzkim, czy też osoby autystyczne oraz wymagające stałej lub częściowej opieki zdrowotnej.

Dostępność ogrodów sensorycznych.

Ważnym aspektem w projektowaniu ogrodów sensorycznych, jest ich umiejscowienie. Powinniśmy pamiętać, aby takie ogrody były dostępne dla większości społeczeństwa danej miejscowości. Najlepszym rozwiązaniem dostępności ogrodów sensorycznych, jest projektowanie ich w konkretnej dzielnicy miasta, tak aby społeczeństwo miało bezpieczne, szybkie oraz komfortowe dojście do przestrzeni publicznej. Optymalny czas na dotarcie do ogrodu nie powinien przekraczać 15 minut. Pożądanym rozwiązaniem w kreowaniu ogrodów sensorycznych jest, projektowanie ich przy instytucjach publicznych takich jak: szkoły, przedszkola, szpitale oraz domy opieki.

Elementy małej architektury.

Ogrody sensoryczne jak i inne przestrzenie publiczne, powinny być dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Stanowiska parkingowe, pochylnie, barierki, dostosowane toalety, chropowate powierzchnie oraz wiele innych elementów małej architektury, to detale, których nie może zabraknąć w krajobrazie przeznaczonym dla większości społeczeństwa. Ciekawymi rozwiązaniami są również tabliczki z opisanymi gatunkami roślin w języku Braille’a. Nawierzchnie, które są wykonane z różnych materiałów mogą nas informować o danym fragmencie ogrodu, np. nawierzchnia żwirowa zbliża nas do strefy zapachowej a nawierzchnia wykonana z otoczaków prowadzi do źródła wody. Tablice informacyjne, powinny być widoczne dla każdego. Ich wysokość nie może przekraczać 2,6 metrów. Forma, kształt oraz koloryt musi przykuwać i zachęcać zwiedzających do przeczytania informacji.

 

DOBRE PRAKTYKI – RODZIME

Park im. Stanisława Lema – Kraków

 

 

 

Rok założenia: 2004r.

Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL i projekt Partnerstwa Inicjatyw Nowohuckich pn. „Nowa Huta – Nowa Szansa”

Charakterystyka: Ogród doświadczeń podzielony jest na 8 stref. Trzy z nich: LEM-BIRYNT, ZAPACHOWO, GEO-OGÓDEK zaliczamy do stref przyrodniczych, gdzie doskonale wyostrzone są zmysły dotyku i zapachu.

 

Park zdrojowy „Zapopradzie” – Muszyna

 

 

 

Rok założenia: 2007 – 2013 r.

Regionalny Program Operacyjny

Charakterystyka: Park zdrojowy podzielony jest na strefę: zdrowia, zapachową, wzrokową, słuchową, dotykową raz smakową. Charakteryzuje się również kaskadami, stawami oraz 11.5 metrową wieżą widokową.

 

„Ogród sensoryczny Chorzów” – Chorzów

 

 

Rok założenia: 2015r.
Charakterystyka: Ogród sensoryczny znajduje się przy przedszkolu nr.21 w Chorzowie. Został on podzielony na 5 stref, czyli 5 zmysłów. Przestrzeń przy placówce przeznaczona jest dla dzieci z autyzmem.

„Fabryka św. Mikołaja” – Wrocław 

 

Rok założenia: 2015r.

Fundacja Fabryka św. Mikołaja

Charakterystyka: Miejsce rehabilitacji dla dzieci z porażeniem mózgowym. W ogrodzie znajduje się miedzy innymi podświetlana fontanna, bębenki oraz różnorodna roślinność.

 

DOBRE PRAKTYKI- ZAGRANICZNE

Brooklyn Botanic Garden – New York

 

 

Rok założenia: 1910r.

Główny architekt Harold Caparn

Charakterystyka: Ogród o powierzchni 52 hektarów podzielony na kilka stref. Jednym z nich jest ogród dziecięcy założony w 1914r.Miejsce to jest charakterystyczne ze względu, iż dzieci mogą uprawiać tam swoje skwery zieleni. Wyostrzony jest tam głównie zmysł zapachu.

 

Green Acre Park – New York

Rok założenia: 1971r.

Charakterystyka: Jeden z wybitniejszych ogrodów dźwiękowych. Zwany ogrodem „kieszonkowym” ze względy na niewielką, otwartą przestrzeń publiczną. Charakteryzuje się wielofunkcyjnymi siedzeniami zintegrowanymi z nasadzeniami roślinnymi oraz wyświetlaczami wodnymi.

 

Źródła:
http://www.krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/dzwiek/pawlowska.pdf http://zielonaterapia.pl/blog/hortiterapia-terapia-ogrodem/ http://pomyslowyogrod.pl/2013/07/wyjatkowosc-ogrodow-sensorycznyc.html http://www.atrakcjekrynicy.pl/ogrody-zmyslow-muszyna.html http://polki.pl/dom/ogrod-i-balkon,25-roslin-ktore-obudza-twoje-zmysly,7453132,artykul.html http://www.mim.krakow.pl/lekcje-w-ogrodzie-doswiadczen http://chorzow.naszemiasto.pl/tag/ogrod-sensoryczny-chorzow.html http://www.sasaki.com/project/111/greenacre-park/ http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/51,35771,18677105.html?i=10 http://poradnikogrodniczy.pl/projektujemyogrod5.php https://www.bbg.org/visit/hours http://www.zielonyogrodek.pl/jadalne-kwiaty-z-ogrodu https://www.wymarzonyogrod.pl/pielegnacja-ogrodu/ochrona-roslin-szkodniki-i-choroby-roslin/sposob-na-komary-w-ogrodzie-roslinyodstraszajace-komary,14_2098.html